Raoul Peck, Sometimes in April

Raoul Peck, Sometimes in April (2004)

  Το στόρι ήταν το πρόσχημα για να παρουσιάσει ο Αϊτινός Raoul Peck, ο οποίος υπογράφει και το σενάριο, τη γενοκτονία που έγινε στη Ρουάντα το 1994. Στα γράμματα της αρχής μαθαίνουμε το ιστορικό πλαίσιο. Οι Χούτου, η πλειοψηφία του πληθυσμού, ζούσαν ειρηνικά με τους Τούτσι μέχρι την κατάκτηση της χώρας που έως τότε ήταν γερμανική αποικία από τους Βέλγους. Οι Βέλγοι επέβαλαν τον φυλετικό διαχωρισμό της χώρας κατά τη γνωστή τακτική του «διαίρει και βασίλευε», πράγμα που είχαν προσπαθήσει να κάνουν και οι Γάλλοι στο Μαρόκο με τους Άραβες και τους Βερβέρους. Έδωσαν την πρωτοκαθεδρία στους Τούτσι, προκαλώντας την μνησικακία των Χούτου. Το 1959 που έφυγαν οι Βέλγοι παρέδωσαν την εξουσία στους Χούτου, οι οποίοι έβγαλαν το άχτι τους απομονώνοντας και σφάζοντας τους Τούτσι. Εκατοντάδες χιλιάδες Τούτσι και μετριοπαθείς Χούτου πήραν το δρόμο της εξορίας. Το 1988 οι εξόριστοι ίδρυσαν το Απελευθερωτικό Μέτωπο της Ρουάντα, για να διεκδικήσουν την πατρώα γη. Το 1990 εξαπέλυσαν την επίθεσή τους η οποία ανασχέθη με την στρατιωτική υποστήριξη που πρόσφεραν στους Χούτου το Βέλγιο και η Γαλλία. Ένας κύκλος πολέμου και σφαγών ακολούθησε μέχρι που τα Ηνωμένα Έθνη επέβαλαν το 1993 μια συμφωνία ανάμεσα στις δυο πλευρές για κοινή διακυβέρνηση. Όμως οι σκληροπυρηνικοί Χούτου, για να διατηρήσουν την εξουσία τους οργάνωσαν την πιο τρομερή γενοκτονία της ιστορίας. Πιθανότατα, μαθαίνουμε από την ταινία, αυτοί κρύβονται πίσω από την κατάρριψη του αεροπλάνου του μετριοπαθούς προέδρου. Οι δυτικοί παρέμειναν απαθείς μπροστά σ’ αυτή τη σφαγή, αφού δεν διακυβεύονταν δικά τους συμφέροντα.

Θυμάμαι, εκείνη την εποχή, τον αρχηγό του Απελευθερωτικού Μετώπου της Ρουάντα να δηλώνει σε δημοσιογράφο, που τον ρωτούσε για τα προελαύνοντα στρατεύματά του: -Πρέπει να σώσω το λαό μου από τη σφαγή. Μέχρι όμως να καταλάβουν τη χώρα ένα εκατομμύριο περίπου Τούτσι, σε διάστημα λιγότερο από τρεις μήνες, είχαν σφαγιασθεί.

Επίσης θυμάμαι ένα ντοκιμαντέρ με κάποιον δυτικό δημοσιογράφο που είχε φρικιάσει μπροστά στη σφαγή. Ένα ορφανοτροφείο βρισκόταν υπό άμεση απειλή. Παρακάλεσε τον αρχηγό των Χούτου να αποτρέψει τη σφαγή των ορφανών. Και όντως μεσολάβησε. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και στο καθολικό σχολείο όπου φοιτούσε η κόρη του Augustin, λοχαγού στον στρατό των Χούτου αλλά με γυναίκα Τούτσι, όπου σφαγιάσθηκαν όλες οι μαθήτριες αδιάκριτα, καθώς οι μαθήτριες Χούτου αρνήθηκαν να διαχωρισθούν. Ο αδελφός του Augustin, o Ηonoré, ο οποίος έβγαζε πύρινους λόγους στον ραδιοφωνικό σταθμό παροτρύνοντας τους Χούτου στη σφαγή των Τούτσι, θα προσπαθήσει να σώσει την οικογένεια του αδελφού του. Δεν θα τα καταφέρει. Μετά τη νίκη του Απελευθερωτικού Μετώπου θα το σκάσει στο εξωτερικό, αλλά θα συλληφθεί μετά από τρία χρόνια. Θα δικασθεί για εγκλήματα πολέμου. Από τη φυλακή θα γράψει στον αδελφό του (στην αρχή της ταινίας) να τον επισκεφτεί, να του πει τι έγινε με τους δικούς του. Αυτός αρχικά θα αρνηθεί, θεωρώντας τον ως ένα από τους υπεύθυνους για τη γενοκτονία. Αργότερα θα υποχωρήσει και θα τον επισκεφθεί. Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αποτελείται από flash back, όπου βλέπουμε πώς διαδραματίσθηκαν τα φοβερά γεγονότα. Οι μαρτυρίες των θυμάτων στις δίκες που ακολούθησαν ήσαν συγκλονιστικές.

«Ποτέ πια», είναι το γνωστό σλόγκαν που κυκλοφορεί σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Εγώ όμως που γνωρίζω ιστορία, τόσο πολύ που με κάνει ολότελα απαισιόδοξο, ξέρω ότι αυτό θα συμβεί, και θα ξανασυμβεί. Και οι γενοκτόνοι δεν θα καθίσουν υποχρεωτικά στο σκαμνί του κατηγορουμένου, όπως οι ναζί και οι εξτρεμιστές Χούτου, γιατί θα είναι οι νικητές. Έγινε και στο παρελθόν, δεν χρειάζεται να πάμε μακριά για να βρούμε παραδείγματα.

«αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι δε θα ξαναπιάσουν

τον παλιό δόλο των θεών», θυμήθηκα τους στίχους του Σεφέρη από την Ελένη ξαναδιαβάζοντας τα παραπάνω πριν αναρτήσω.

Όχι, δεν είναι καθόλου αλήθεια. Θα τον ξαναπιάσουν, ήδη στη Συρία τον έχουν πιάσει, με αποτέλεσμα να κατακλυσθεί η Ευρώπη από λαθρομετανάστες που προσπαθούν να γλιτώσουν τη φρίκη του πολέμου.