François Taillandier, Μπαλζάκ, μετ. Αλίκη Τριανταφυλλίδου, ΒΗΜΑβιογραφίες, σελ. 205.
Η δεύτερη αυτή ΒΗΜΑβιογραφία που διαβάσαμε μας άρεσε περισσότερο από την προηγούμενη του Κάφκα. Ο Taillandier συμπλέκει πολύ καλύτερα τη βιογραφία με το έργο του Μπαλζάκ. Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η ικανότητά του να χαρακτηρίζει σε μια ή δυο περιόδους, με τον πιο εύστοχο και επιγραμματικό τρόπο, άλλους συγγραφείς, και να δίνει το βασικό περιεχόμενο βιβλίων του Μπαλζάκ.
Τελικά, όσα και αν έχεις μάθει για τη βιογραφία ενός συγγραφέα από οπισθόφυλλα ή σύντομες παρουσιάσεις σε εγκυκλοπαίδειες, δεν είναι αρκετά, μόνο με την εκτενή βιογραφία μπορείς να αποκτήσεις μια πληρέστερη εικόνα. Νόμιζα ότι ήξερα πολλά πράγματα για τον Μπαλζάκ, αλλά είδα ότι μου έλλειπαν σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή του.
Και μια και αναφερθήκαμε στον Κάφκα, φαίνεται ότι και ο Μπαλζάκ είχε ένα ανάλογο πρόβλημα: Ο Κάφκα είχε πρόβλημα με τον πατέρα του, ο Μπαλζάκ με τη μητέρα του. Ψυχολογικά, φαίνεται ότι όλο το έργο του ήταν μια προσπάθεια να πετύχει την αναγνώρισή της, δηλαδή τελικά την αγάπη της. Κατά τα άλλα ήταν ένας «καταραμένος» συγγραφέας (σε εισαγωγικά, μόνο οι ποιητές είναι καταραμένοι χωρίς εισαγωγικά) όπως και ο Ντοστογιέφσκι. Ο Ντοστογιέφσκι ήταν παθολογικά παίχτης και μια ζωή πάλευε με τα χρέη του. Και ο Μπαλζάκ ήταν βυθισμένος στα χρέη, όχι μόνο γιατί δανειζόταν για να κάνει μεγάλη ζωή, αλλά και γιατί έμπλεκε με επιχειρήσεις που όλες πήγαιναν κατά διαόλου. Δεν ήταν όπως ο Θαλής, που μια φορά, υπολογίζοντας ότι θα υπάρχει μεγάλη ελαιοπαραγωγή νοίκιασε όλα τα λιοτριβεία και κέρδισε πάρα πολλά χρήματα, όχι για το κέρδος αλλά για να αποδείξει ότι οι φιλόσοφοι είναι φτωχοί όχι γιατί δεν έχουν την ικανότητα να κερδίσουν χρήματα αλλά γιατί άλλα πράγματα είναι εκείνα που τους απασχολούν. Ο Μπαλζάκ δεν τα κατάφερε, ίσως γιατί δεν ήταν φιλόσοφος αλλά πεζογράφος.
Άντλησα κανένα δίδαγμα ζωής από τη βιογραφία του;
Ναι. Ο Μπαλζάκ πέθανε σχετικά νέος, 51 χρονών (1799-1850), από προβλήματα υγείας που του δημιούργησε κυρίως η παχυσαρκία του. Πρέπει εξάπαντος να χάσω κιλά.
Είναι πασίγνωστη η φράση του Ένγκελς για τον «θρίαμβο του ρεαλισμού» στον Μπαλζάκ. Ο Μπαλζάκ, αν και συντηρητικός στις πολιτικές του απόψεις, παρουσιάζει ανάγλυφα την τάξη του, χωρίς καμιά διάθεση εξωραϊσμού. Την κριτικάρει, για να μην πούμε ότι τη χλευάζει, αδυσώπητα.
Στο διδακτορικό μου είχα γράψει ότι μια από τις λειτουργίες της μυθοπλασίας στο μυθιστόρημα είναι η «υποκατάστατη ικανοποίηση επιθυμιών σε φαντασιακό επίπεδο». Ξέχασα να γράψω ότι αυτή τη λειτουργία η παραλογοτεχνία, ή εν πάση περιπτώσει κάποια λογοτεχνικά έργα τη θέτουν σε απόλυτη προτεραιότητα. Ο βιογράφος του Μπαλζάκ γράφει γι' αυτά, σε αντιπαράθεση.
«Ο αναγνώστης προσκαλείται να ζήσει με εξουσιοδότηση τις πιο δραματικές και θλιβερές περιπέτειες που δεν πρόκειται να γνωρίσει ποτέ στην ίδια του τη ζωή. Τον κάνουν να ξεχνά την πραγματική ζωή. Πουλάνε όνειρα. Ο Μπαλζάκ δεν παίρνει μέρος σ’ αυτό το κόλπο. Η σύζυγος είναι ωραία, ο σύζυγος ερωτευμένος, εντάξει ως εδώ. Αλλά πόση είναι η προίκα; Ποιο θα είναι το ετήσιο εισόδημά τους; Με τι θα αγοράσουν τον οικιακό εξοπλισμό; Η κυρία θα είναι αρκετά σπάταλη; Ο αρχηγός του σπιτιού θα μπορέσει να τη κουλαντρίσει;» (σελ. 167).
Στην «Ανθρώπινη κωμωδία» του Μπαλζάκ, όπως ονόμασε τον κύκλο των μυθιστορημάτων του που, παρά τον μεγάλο αριθμό τους, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, παρελαύνουν τυπικοί χαρακτήρες, αλλά και μη τυπικοί, τουλάχιστον για τα δεδομένα τις εποχής. Έτσι ανάμεσα στους ήρωές του φιγουράρουν και ομοφυλόφιλοι και λεσβίες.
Όμως ας κάνω εδώ την προσωπική μου αποτίμηση: Μπαλζάκ, Σταντάλ, Φλωμπέρ, αυτοί θεωρούνται οι κορυφαίοι γάλλοι ρεαλιστές του 19ου αιώνα. Ποια σειρά έχουν στις προτιμήσεις μου;
Ο Μπαλζάκ έχει την τελευταία. Θυμάμαι ότι όταν διάβασα την Ευγενία Γκραντέ δεν με ενθουσίασε τόσο όσο περίμενα. Την πρώτη την έχει ο Σταντάλ, τον οποίο θεωρώ κορυφαίο, με κορυφαίο του «Το μοναστήρι της Πάρμας». Αλλά τους δυο ρώσους τους τοποθετώ πιο πάνω απ’ αυτούς.
Παντρεύτηκε ποτέ ο Μπαλζάκ;
Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το έζησε με ερωμένες. Αυτές τον εφοδίαζαν με ιστορίες και με χαρακτήρες που χρησιμοποιούσε κατόπιν στα μυθιστορήματά του-τουλάχιστον έτσι λέει ο Taillander. Όμως στο τέλος της ζωής του παντρεύτηκε. Παντρεύτηκε την Εύα Χάνσκα. Γι' αυτήν μας λέει ο βιογράφος του:
«Μας ξενίζει παράλληλα μια ιστορία αγάπης ουσιαστικά δι’ αλληλογραφίας. Η σχέση τους διαρκεί 19 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων δεν συναντιούνται πάνω από πέντε ή έξι φορές με απόσταση έως και εφτά χρόνια μεταξύ τους. Τι είναι ένας έρωτας που δεν τρέφεται από τη φυσική παρουσία, απ’ τις κοινές στιγμές; Χωρίς επαφή για επτά χρόνια;» (σελ. 129).
Αναρωτιέται ο βιογράφος του, σε ρητορικές ερωτήσεις.
Σε κάποιο email με ηλεκτρονικές θυμοσοφίες, από αυτές που κατακλύζουν καθημερινά το ταχυδρομείο μου, διάβασα ότι η απόσταση τρέφει τον έρωτα ενώ η εγγύτητα το σεξουαλικό πάθος. Ο λαός βέβαια λέει ότι «μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται». Αλλά υπάρχουν ένα σωρό παροιμίες, ρήσεις, αποφθέγματα, που το ένα αντικρούει το άλλο. Δεν είναι λοιπόν για να τα παίρνουμε τοις μετρητοίς αλλά για να τα χρησιμοποιούμε ως επιχειρήματα εκεί που μας βολεύει, για να δικαιολογούμε a posteriori τις στάσεις μας και τις επιλογές μας.
Πάντως αυτήν θα παντρευτεί, μόνο που λίγο αργότερα θα πεθάνει. Και ο Κάφκα μόνο στο τέλος της σύντομης ζωής του θα γνωρίσει τον έρωτα που θα τον γεμίσει, μετά από τις αδιέξοδες σχέσεις που είχε συνάψει πιο πριν. Η αγαπημένη του θα σπαράζει πάνω από τον ανοικτό τάφο στην κηδεία του.
Στην Κρήτη με περιμένει μια ογκώδης βιογραφία του Μπαλζάκ. Εδώ και κάποια καλοκαίρια. Να δούμε πότε θα την διαβάσω αυτήν.
Η δεύτερη αυτή ΒΗΜΑβιογραφία που διαβάσαμε μας άρεσε περισσότερο από την προηγούμενη του Κάφκα. Ο Taillandier συμπλέκει πολύ καλύτερα τη βιογραφία με το έργο του Μπαλζάκ. Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η ικανότητά του να χαρακτηρίζει σε μια ή δυο περιόδους, με τον πιο εύστοχο και επιγραμματικό τρόπο, άλλους συγγραφείς, και να δίνει το βασικό περιεχόμενο βιβλίων του Μπαλζάκ.
Τελικά, όσα και αν έχεις μάθει για τη βιογραφία ενός συγγραφέα από οπισθόφυλλα ή σύντομες παρουσιάσεις σε εγκυκλοπαίδειες, δεν είναι αρκετά, μόνο με την εκτενή βιογραφία μπορείς να αποκτήσεις μια πληρέστερη εικόνα. Νόμιζα ότι ήξερα πολλά πράγματα για τον Μπαλζάκ, αλλά είδα ότι μου έλλειπαν σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή του.
Και μια και αναφερθήκαμε στον Κάφκα, φαίνεται ότι και ο Μπαλζάκ είχε ένα ανάλογο πρόβλημα: Ο Κάφκα είχε πρόβλημα με τον πατέρα του, ο Μπαλζάκ με τη μητέρα του. Ψυχολογικά, φαίνεται ότι όλο το έργο του ήταν μια προσπάθεια να πετύχει την αναγνώρισή της, δηλαδή τελικά την αγάπη της. Κατά τα άλλα ήταν ένας «καταραμένος» συγγραφέας (σε εισαγωγικά, μόνο οι ποιητές είναι καταραμένοι χωρίς εισαγωγικά) όπως και ο Ντοστογιέφσκι. Ο Ντοστογιέφσκι ήταν παθολογικά παίχτης και μια ζωή πάλευε με τα χρέη του. Και ο Μπαλζάκ ήταν βυθισμένος στα χρέη, όχι μόνο γιατί δανειζόταν για να κάνει μεγάλη ζωή, αλλά και γιατί έμπλεκε με επιχειρήσεις που όλες πήγαιναν κατά διαόλου. Δεν ήταν όπως ο Θαλής, που μια φορά, υπολογίζοντας ότι θα υπάρχει μεγάλη ελαιοπαραγωγή νοίκιασε όλα τα λιοτριβεία και κέρδισε πάρα πολλά χρήματα, όχι για το κέρδος αλλά για να αποδείξει ότι οι φιλόσοφοι είναι φτωχοί όχι γιατί δεν έχουν την ικανότητα να κερδίσουν χρήματα αλλά γιατί άλλα πράγματα είναι εκείνα που τους απασχολούν. Ο Μπαλζάκ δεν τα κατάφερε, ίσως γιατί δεν ήταν φιλόσοφος αλλά πεζογράφος.
Άντλησα κανένα δίδαγμα ζωής από τη βιογραφία του;
Ναι. Ο Μπαλζάκ πέθανε σχετικά νέος, 51 χρονών (1799-1850), από προβλήματα υγείας που του δημιούργησε κυρίως η παχυσαρκία του. Πρέπει εξάπαντος να χάσω κιλά.
Είναι πασίγνωστη η φράση του Ένγκελς για τον «θρίαμβο του ρεαλισμού» στον Μπαλζάκ. Ο Μπαλζάκ, αν και συντηρητικός στις πολιτικές του απόψεις, παρουσιάζει ανάγλυφα την τάξη του, χωρίς καμιά διάθεση εξωραϊσμού. Την κριτικάρει, για να μην πούμε ότι τη χλευάζει, αδυσώπητα.
Στο διδακτορικό μου είχα γράψει ότι μια από τις λειτουργίες της μυθοπλασίας στο μυθιστόρημα είναι η «υποκατάστατη ικανοποίηση επιθυμιών σε φαντασιακό επίπεδο». Ξέχασα να γράψω ότι αυτή τη λειτουργία η παραλογοτεχνία, ή εν πάση περιπτώσει κάποια λογοτεχνικά έργα τη θέτουν σε απόλυτη προτεραιότητα. Ο βιογράφος του Μπαλζάκ γράφει γι' αυτά, σε αντιπαράθεση.
«Ο αναγνώστης προσκαλείται να ζήσει με εξουσιοδότηση τις πιο δραματικές και θλιβερές περιπέτειες που δεν πρόκειται να γνωρίσει ποτέ στην ίδια του τη ζωή. Τον κάνουν να ξεχνά την πραγματική ζωή. Πουλάνε όνειρα. Ο Μπαλζάκ δεν παίρνει μέρος σ’ αυτό το κόλπο. Η σύζυγος είναι ωραία, ο σύζυγος ερωτευμένος, εντάξει ως εδώ. Αλλά πόση είναι η προίκα; Ποιο θα είναι το ετήσιο εισόδημά τους; Με τι θα αγοράσουν τον οικιακό εξοπλισμό; Η κυρία θα είναι αρκετά σπάταλη; Ο αρχηγός του σπιτιού θα μπορέσει να τη κουλαντρίσει;» (σελ. 167).
Στην «Ανθρώπινη κωμωδία» του Μπαλζάκ, όπως ονόμασε τον κύκλο των μυθιστορημάτων του που, παρά τον μεγάλο αριθμό τους, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, παρελαύνουν τυπικοί χαρακτήρες, αλλά και μη τυπικοί, τουλάχιστον για τα δεδομένα τις εποχής. Έτσι ανάμεσα στους ήρωές του φιγουράρουν και ομοφυλόφιλοι και λεσβίες.
Όμως ας κάνω εδώ την προσωπική μου αποτίμηση: Μπαλζάκ, Σταντάλ, Φλωμπέρ, αυτοί θεωρούνται οι κορυφαίοι γάλλοι ρεαλιστές του 19ου αιώνα. Ποια σειρά έχουν στις προτιμήσεις μου;
Ο Μπαλζάκ έχει την τελευταία. Θυμάμαι ότι όταν διάβασα την Ευγενία Γκραντέ δεν με ενθουσίασε τόσο όσο περίμενα. Την πρώτη την έχει ο Σταντάλ, τον οποίο θεωρώ κορυφαίο, με κορυφαίο του «Το μοναστήρι της Πάρμας». Αλλά τους δυο ρώσους τους τοποθετώ πιο πάνω απ’ αυτούς.
Παντρεύτηκε ποτέ ο Μπαλζάκ;
Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το έζησε με ερωμένες. Αυτές τον εφοδίαζαν με ιστορίες και με χαρακτήρες που χρησιμοποιούσε κατόπιν στα μυθιστορήματά του-τουλάχιστον έτσι λέει ο Taillander. Όμως στο τέλος της ζωής του παντρεύτηκε. Παντρεύτηκε την Εύα Χάνσκα. Γι' αυτήν μας λέει ο βιογράφος του:
«Μας ξενίζει παράλληλα μια ιστορία αγάπης ουσιαστικά δι’ αλληλογραφίας. Η σχέση τους διαρκεί 19 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων δεν συναντιούνται πάνω από πέντε ή έξι φορές με απόσταση έως και εφτά χρόνια μεταξύ τους. Τι είναι ένας έρωτας που δεν τρέφεται από τη φυσική παρουσία, απ’ τις κοινές στιγμές; Χωρίς επαφή για επτά χρόνια;» (σελ. 129).
Αναρωτιέται ο βιογράφος του, σε ρητορικές ερωτήσεις.
Σε κάποιο email με ηλεκτρονικές θυμοσοφίες, από αυτές που κατακλύζουν καθημερινά το ταχυδρομείο μου, διάβασα ότι η απόσταση τρέφει τον έρωτα ενώ η εγγύτητα το σεξουαλικό πάθος. Ο λαός βέβαια λέει ότι «μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται». Αλλά υπάρχουν ένα σωρό παροιμίες, ρήσεις, αποφθέγματα, που το ένα αντικρούει το άλλο. Δεν είναι λοιπόν για να τα παίρνουμε τοις μετρητοίς αλλά για να τα χρησιμοποιούμε ως επιχειρήματα εκεί που μας βολεύει, για να δικαιολογούμε a posteriori τις στάσεις μας και τις επιλογές μας.
Πάντως αυτήν θα παντρευτεί, μόνο που λίγο αργότερα θα πεθάνει. Και ο Κάφκα μόνο στο τέλος της σύντομης ζωής του θα γνωρίσει τον έρωτα που θα τον γεμίσει, μετά από τις αδιέξοδες σχέσεις που είχε συνάψει πιο πριν. Η αγαπημένη του θα σπαράζει πάνω από τον ανοικτό τάφο στην κηδεία του.
Στην Κρήτη με περιμένει μια ογκώδης βιογραφία του Μπαλζάκ. Εδώ και κάποια καλοκαίρια. Να δούμε πότε θα την διαβάσω αυτήν.
Posts
No comments:
Post a Comment